---

• Virtuals Protocol, yapay zekâ destekli sanal ajanların blokzincir üzerinde tokenleştirilmesini ve ticaretini sağlayan merkeziyetsiz bir platformdur.

• Her bir AI ajanı, kendine ait bir token (Ajan Tokeni) ile temsil edilir ve bu tokenlar $VIRTUAL  tokeni ile eşleştirilen likidite havuzlarında işlem görür.

• Platformun temel amacı, yaratıcılar, yatırımcılar ve ajanlar arasında sermaye oluşumunu, teşvik uyumunu ve açık katılımı sağlayarak, yapay zekâ hizmetlerini ekonomik olarak ölçeklendirmektir.

• Bu ekosistemin para birimi $VIRTUAL tokenidir.

• Özetle, Virtuals Protocol, her biri $VIRTUAL ile desteklenen ve gelir üreten AI ajanlarının birlikte çalıştığı, DeFi tabanlı bir pazar oluşturmayı hedefler.

---

Virtuals Protocol: Yapay Zekâ Ajanlarının Tokenleştirildiği Yeni Nesil DeFi Platformu

Virtuals Protocol nedir?

Virtuals Protocol, daha önce Path DAO olarak bilinen, Ethereum ve Base (Coinbase L2) ağlarında faaliyet gösteren bir platformdur. Platformun temel işlevi kullanıcıların teknik bilgi gerektirmeden AI ajanları yaratmalarına, dağıtmalarına ve gelir elde etmelerine imkân tanımaktır. Her bir ajan, kendi ERC-20 tokeni ve $VIRTUAL tokeni eşliğinde likidite havuzuna sahiptir. Ajan tokenleri, OpenAI benzeri modellerle desteklenen sanal varlıklardır ve kullanıcılar bu tokenlar üzerinden ajana yatırım yapar veya ticaret yapar. $VIRTUAL tokeni ise platformun likidite eşleşme aracı ve yönetişim aracıdır. Virtuals, yapay zekâ ajanları etrafında inşa edilmiş, çoklu blokzincirlerde çalışan bir ekosistemdir.

Platformun teknik mimarisi üç ana katmandan oluşur: (1) Agent Commerce Protocol (ACP) – otonom ajanlar arası ticaret ve etkileşimi sağlayan açık standart, (2) Tokenization Platform – yapay zekâ ajanlarını oluşturmak ve likidite havuzlarını kurmak için kullanılan mekanizma, (3) Otonom Yapay Zekâ Katmanı – temel AI modelleri ve framework’leri. Bu üç bileşen bir araya gelerek “ajan ekonomisi”ni mümkün kılar.

Virtuals’ın çözmeye çalıştığı problem nedir?

Virtuals Protocol, yapay zekâ ajanslarının finansmanı ve yönetimi konusunda mevcut modellerin yetersizliklerini gidermeyi amaçlar. Geleneksel finansman yöntemleri, yapay zekâ projelerine fon sağlamada sınırlı kalmış ve şeffaflık ile topluluk katılımı eksik olmuştur. Virtuals, tokenizasyon yoluyla bu sorunu aşmayı hedefler. Ajan geliştiricileri, 100 $VIRTUAL yatırıp bir bağlanma eğrisi (bonding curve) başlatarak ajanlarını lansman hazır hale getirir. Bu süreç, ajan çıkaran ile yatırımcılar arasında sermaye bağlamı oluşturur ve tüm paydaşların ajan performansı ile uyumlu şekilde kazanç sağlamasını mümkün kılar. Ayrıca platform, katkıcı modelini de teşvik eder; örneğin ajanların veri, model veya yeteneklerine katkı sağlayan kullanıcılar token ödülleri kazanabilir. Kısacası Virtuals, yapay zekâ ajanlarını “şeffaf”, “merkeziyetsiz” ve “katılımcı” bir ekosistemde fonlama ve yönetme sorununu çözmeyi amaçlar.

LPD (Liquidity Position Derivatives) nedir?

LPD (Liquidity Position Derivatives), likidite havuzlarındaki pozisyonlara dayalı tokenize edilmiş finansal araçlardır. Temelde bir LPD tokeni, örneğin Ethereum (ETH) ve onun staking/re-staking türevleri gibi varlıkların bir kombinasyonuna yatırım yapma imkânı sunar. Binance tarafından açıklanan tanıma göre, LPD’ler hem ana varlığın değerini taklit eder hem de bu varlığın sağladığı işlem ücretleri ve staking ödülleri gibi ek gelirleri elde etme fırsatı verir. Böylece yatırımcılar, likidite havuzunda yer alan kriptoların fiyat hareketlerinden faydalanmanın yanı sıra havuz işlemlerinden de getiri kazanabilir.

LPD’ler, likit bir staking deneyimi sunarak geleneksel stake yöntemlerinin kilitli varlık problemine alternatif oluşturur. Virtuals özelinde LPD terimi doğrudan geçmese de, platformdakilet pozisyonlarıyla ilgili benzeri ürüne işaret edebilir: Örneğin Virtuals’te bir ajan tokeni ile $VIRTUAL içeren havuzlara yapılan yatırımlar gelecekte türevleşerek LPD tarzı ürünlere dönüşebilir. Genel olarak LPD’ler, kripto varlıklardan elde edilebilecek getiri kaynaklarını çeşitlendirerek riskin yayılmasını ve esnek likidite yönetimini sağlar.

Virtuals roll markets nasıl çalışır?

Virtuals platformunda her ajan için “Prototip” ve “Sentient (bilinçli)” olmak üzere iki aşamalı bir piyasaya çıkış süreci vardır. Prototip Aşaması: Yaratıcı bir kullanıcı 100 $VIRTUAL yatırarak bir bağlanma eğrisi başlatır ve ajan tokeninin ön lansmanını yapar. Bu aşamada ajan tokeni, Virtuals’ın kendi arayüzünde veya desteklenen diğer borsalarda (örneğin farklı DEX’ler veya bot’lar aracılığıyla) alınıp satılabilir. Ancak henüz resmi bir likidite havuzu oluşturulmamıştır; işlem ücretlerinin tamamı protokol hazinesine gider. Ajansın prototip aşamasından çıkıp Sentient (Bilinçli) Aşamasına geçebilmesi için bağlanma eğrisi 42.000 $VIRTUAL toplamış olmalıdır. Bu hedefine ulaşan ajan “mezun” sayılır ve otomatik olarak bir likidite havuzu kurulur.

Sentient aşamasında, Uniswap (Base ağında) veya Meteora (Solana’da) gibi AMM’lerde ajan tokeni ve $VIRTUAL eşliğinde havuz açılır. Artık tokenler hem Virtuals platformunda hem de diğer DEX’lerde işlem görür. Bu aşamada alınan %1 işlem ücreti %70 yaratıcıya, %30 protokol teşvik fonuna dağıtılır. Bu yapı, Virtuals’ın “roll market” (piyasaya çıkarma süreci) olarak değerlendirilebilecek modelidir: Ajan tokenlerinin tokenizasyonu, satışa sunulması ve likidite havuzuna dönüşmesi bu mekanizma ile gerçekleşir.

Token yapısı, arz bilgisi, Coingecko verileri

Virtuals’ın kripto para birimi $VIRTUAL, toplamda 1.000.000.000 (1 milyar) sabit arzla mint edilmiş bir ERC-20 tokenidir. Platformun tokenomik yapısı şeffaftır: %60 (600 milyon) token ilk halka arz için ayrılmış, %5 (50 milyon) likidite havuzu oluşturulması amacıyla rezerve edilmiş ve %35 (350 milyon) ekosistem hazinesi için ayrılmıştır. Tüm tokenler kilitlendirilmemiş olarak dağıtılmıştır ve gelecekte yeni token basımı planlanmamıştır.

Coingecko verilerine göre 2025 itibarıyla dolaşımdaki token miktarı yaklaşık 652,5 milyondır. Geriye kalan ~347,5 milyon token ise protokol hazinesinde kilitli durumdadır; Haziranda yayımlanan kaynaklarda (whitepaper) bu hazinenin bir kısmının yıllık %10’dan fazla olmayacak şekilde yönetişim tarafından serbest bırakılabileceği belirtilmiştir. $VIRTUAL tokeni çoklu blok zincir desteğine sahiptir; Ethereum ana ağının yanı sıra Base (Coinbase L2) ve Solana ağlarında da sözleşmeleri bulunur. $VIRTUAL’ın piyasa değeri ve fiyatı Coingecko’da takip edilebilir; yazının hazırlandığı dönemde fiyatı ~$1.6 civarındadır.

Virtuals’ın AMM’ler, DEX’ler ve genel DeFi ekosistemi ile etkileşimi

Virtuals Protocol, DeFi ekosistemiyle derin bir uyumluluk sergiler. Ajan tokenleri ve $VIRTUAL, standart ERC-20/FT tokenları olarak hayata geçer; bu sayede Uniswap, Meteora gibi otomatik piyasa yapıcılar (AMM) ve diğer merkeziyetsiz borsalar (DEX) tarafından desteklenir. Sentient aşamasındaki her ajan için Base ağında Uniswap V2 havuzu, Solana ağında ise Meteora havuzu oluşturulur. Kullanıcılar bu token çiftlerini Virtuals’ın kendi arayüzünde ya da 1inch, SushiSwap gibi diğer DEX/agrregator platformlarda alıp satabilir. Örneğin, protokol genişleme planları kapsamında, Virtuals’ın Solana’ya açılması sırasında Jupiter ve LayerZero gibi altyapılar kullanıldı.

$VIRTUAL tokeni de Uniswap, PancakeSwap gibi büyük platformlar üzerinden ticaret görür. Virtuals aynı zamanda çok zincirli çalışmayı hedefler; projenin kurucuları ilk adım olarak Base ve Solana’yı işaret etmiş, ilerleyen dönemde farklı ağlarda da varlık göstermeyi planladıklarını belirtmiştir. Bu altyapı sayesinde Virtuals içindeki likidite pozisyonları ve ajan tokenleri, genel DeFi araçlarıyla birlikte kullanılabilir (örneğin teminat gösterme veya diğer yield stratejilerine dahil etme). Kısacası, Virtuals’ın tokenları her türlü EVM uyumlu cüzdan (MetaMask, Coinbase Wallet vb.) ve Solana cüzdanı (Phantom) ile uyumlu çalışır ve ekosistemdeki diğer finansal protokollerle entegre edilebilir.

Kullanıcılar için senaryolar: getiri sağlama, pozisyon taşımak, arbitraj vb.

Virtuals ekosisteminde yatırımcı ve ajan katılımcılar için çeşitli senaryolar öngörülmüştür:

• Getiri Sağlama (Yield): Token sahipleri, ajan tokenlerini veya $VIRTUAL tokenlerini stake ederek ve protokole katkıda bulunarak getiri kazanabilir. Örneğin, $VIRTUAL token sahipleri yakın zamanda duyurulan xVirtual mekanizmasıyla tokenlerini dönüştürüp favori bir ajana stake ederek pasif gelir elde edebilir (ör. ajanın işlem ücretleri üzerinden pay alabilirler). Ayrıca ajan tokenlerini stake ederek elde edilen AgentVeToken’lar üzerinden platform yönetişiminde oy hakkı kazanmak, validatörlere katkı sağlamak ve bu katkı karşılığında ödül paylaşımı yapmak mümkündür.

• Pozisyon Taşımak (Portföy Yeniden Dengeleme): Likidite havuzları 10 yıl kilitli olsa da, kullanıcılar farklı ajan tokenlerine yatırım yaparak pozisyonlarını çeşitlendirebilir. Ajanları birbiriyle karşılaştırarak, bir ajan tokeni diğerine aktarılabilir (örneğin performans beklentisine göre $VIRTUAL karşısındaki havuzdan diğer ajana geçiş). Ayrıca çok zincirli genişlemede, Base ile Solana arasındaki köprüler aracılığıyla bir zincirde tuttuğu pozisyonu diğerine kaydırmak mümkündür.

• Arbitraj Fırsatları: Ajan tokenlerinin fiyatları base ve Solana gibi farklı ağlardaki pazarlarda veya farklı DEX’lerde farklılık gösterebilir. Akıllı kontratların sağladığı veri akışı ile bu fiyat farklarından yararlanılabilir. Örneğin aynı ajan tokeni Base ve Solana üzerinde farklı fiyatlardaysa kullanıcılar kâr amacıyla çapraz zincir arbirtajı yapabilir.

• Diğer Senaryolar: Ağustos 2024 itibarıyla Virtuals içindeki likidite ve agent trafiğini artırmak için çeşitli teşvik programları (grant’lar) duyurulmuştur. Ayrıca ajanlara sağlanacak özel roller (örneğin IP sahiplerinin ajan gelirlerinden pay alması gibi) ile farklı stratejiler geliştirilebilir. Ajan tokenleri üzerine vergi (ör. %1 swap vergisi) uygulanması, bu tokenleri uzun vadeli tutmayı cazip kılabilir.

VRTLS token kullanımı, staking, yönetişim ve ekonomi

Virtuals ekosisteminde $VIRTUAL tokeni çok amaçlıdır. Başlıca kullanımları şunlardır:

• Yaratıcı Ödemeleri ve Likidite: Yeni bir ajan yaratmak isteyen kullanıcılar 100 $VIRTUAL yatırır ve $VIRTUAL/ajan tokeni bonding eğrisini başlatır. Ayrıca, her ajan lansmanında %1 işlem ücreti alınır; Sentient aşamasında bu ücretin %70’i ajanın yaratıcısına, %30’u ise protokol teşvik fonuna ayrılır. (Prototip aşamasında bu %1’lik ücret tümüyle protokol hazinesine gider.) Bu mekanizma, $VIRTUAL tokenine sürekli talep sağlar.

• Staking ve getiri: $VIRTUAL sahipleri, tokenlerini özel staking havuzlarına veya ajanlara stake ederek getiri elde edebilirler. Örneğin, stake edilen $VIRTUAL’ler xVirtual gibi türev tokenlere dönüşebilmektedir (ekip tarafından duyurulmuştur). Ayrıca ajan tokenlerine veya ajan havuzu LP tokenlarına stake karşılığında elde edilen AgentVeToken lar, platform yönetişiminde oy hakkı sağlar. Bu sayede yönetişim gücü ve network etkisi, token stake edenlere dağıtılır.

• Yönetişim: $VIRTUAL tokenine sahip olmak, ekosistemde oy hakkı demektir. Token dağıtımının %35’ini oluşturan ekosistem rezervi, yakında topluluk yönetişimiyle serbest bırakılacak ve bu tokenler topluluk onayıyla projeleri desteklemek için kullanılacak. Ayrıca AgentVeToken sistemi, ajanın teknik gelişimine katkıda bulunan hakemlerin seçimi gibi mekanizmalar sağlar.

• Ekonomik Yapı (Tokenomik): Toplam arz 1 milyar $VIRTUAL sabit olup, gelecekte enflasyon yoktur. Token dağıtımının %60’ı halihazırda dolaşımda (yaklaşık 652 milyon) ve %5’i likidite rezervinde (50 milyon) bulunmaktadır. Geri kalan %35, başlangıçta kilitli olarak ekosistemde tutulmaktadır. Bu yapı, uzun vadeli likidite ve teşvik yönetimi için tasarlanmıştır. $VIRTUAL tokeni ayrıca Base, Ethereum ve Solana ağları arasında kullanılabildiğinden çok zincirli bir ekonomi yaratır. Özetle, $VIRTUAL hem işlem aracı hem yönetişim hem de yeni ajan yaratma sürecinde kullanılan ekonomik belkendir.

Virtuals’ın teknik mimarisi (LP token’ların standardizasyonu, kompozit yapı)

Virtuals Protocol’ün teknik mimarisi, modüler ve birbiriyle etkileşimli bileşenlerden oluşur. Öncelikle Agent Commerce Protocol (ACP), otonom ajanların birbirlerine hizmet olarak çağırılabilmesine olanak tanıyan bir açık standarttır. Bu sayede bir ajan, başka bir ajana “merkeziyetsiz API” üzerinden erişebilir; örneğin veri işleme veya model kullanımı gibi görevleri birbirine devredebilir. Bu “kompozit” mimari, çoklu ajanlı iş akışlarına izin verir. İkinci sütun Tokenization Platform katmanıdır: Yukarıda bahsedilen bonding eğrileri, token lansmanları ve likidite kilit mekanizmalarını içerir. Tüm ajan tokenleri ve ilgili LP tokenları standart ERC-20 tokenı (FERC-20) olarak uygulanır; bu da onları mevcut DeFi araçlarıyla tamamen uyumlu hale getirir. Örneğin, $VIRTUAL/ajan tokeni havuzundan elde edilen LP tokenı, ERC-20 tabanlı diğer protokollerde kullanılabilecek bir varlık hâline gelir. Son olarak Otonom AI Katmanı (bazı kaynaklarda GAME framework) temel yapay zekâ modellerini ve ajan davranış algoritmalarını içerir. Kısacası Virtuals, bileşenlerini birbirine bağlamak için açık protokoller kullanır; bu sayede protokol içi likidite pozisyonları (LP token’ları) ve agent tokenları, herhangi bir EVM uyumlu platformda ekosistem dışı finansal araçlarla da kullanılabilecek standart bir varlık olarak tasarlanmıştır.

Whitepaper’da öne çıkan detaylar (örnek senaryolar, yield stratejileri, zincir uyumluluğu)

Virtuals’ın whitepaper ve ilgili kaynakları birçok örnek senaryo ve strateji sunar. Örneğin protokol, katkıda bulunanlara ödüller tanımlamıştır: Bir ajanın veri setini veya modelini geliştirmek isteyen kullanıcılar “Katkı NFT”si ile teklif sunar; teklif kabul edilirse katkı sahibi ajanın tokenıyla ödüllendirilir. Bu, topluluk tarafından sağlanan bilgi birikiminin sisteme dâhil edilmesini teşvik eder. Ayrıca yield stratejileri olarak, AgentVeToken’ların stake edilmesiyle yönetişim gücü kazanılması ve ajan işlemlerinden pasif gelir elde edilmesi gibi mekanizmalar belirtilmiştir. Zincir uyumluluğuna örnek olarak, Virtuals’ın ilk etapta Coinbase Base L2 üzerinde başlatılıp daha sonra Solana ekosistemine genişletilmesi gösterilebilir. Bu genişleme kapsamında Solana’da Meteora AMM ile entegrasyon, Jupiter protokolü ile ortaklık ve LayerZero üzerinden köprüleme altyapısı kurulmuştur. Ayrıca whitepaper’da, ajan yaratım sürecindeki dinamik lansman modeline (Genesis Launch) kadar çeşitli teknik detaylar ve senaryolar detaylandırılmıştır. Özetle, Virtuals belgelendirmesi; token yaratımından blok zinciri seçimine, likidite stratejisinden topluluk yönetimine kadar pek çok teknik detayı içerir.

Cüzdanlar ve kullanım arayüzleri

Virtuals Protocol’ü kullanmak için kullanıcılar, yaygın Web3 cüzdanlarını ve platform arayüzlerini kullanır. Ethereum/Base ağı için MetaMask, Coinbase Wallet veya cüzdan bağlantısı destekleyen tarayıcı cüzdanları tercih edilebilir. Solana ağı için Phantom gibi Solana uyumlu cüzdanlar kullanılır. Virtuals, kendi DApp arayüzü olarak app.virtuals.io adresinde bir web platformu sağlar; burada kullanıcılar ajan oluşturmadan token ticaretine kadar tüm işlemleri yapabilir. Ayrıca fun.virtuals gibi adımları basitleştiren lansman sayfaları mevcuttur. Platform, DEX entegrasyonunu kolaylaştırmak için 1inch gibi agregatörlerle de uyumludur. Türkçe arayüz veya özel bir mobil uygulama henüz yoktur; ancak yukarıdaki cüzdanları kullanarak masaüstü tarayıcı üzerinden rahatça işlem yapılabilir.

Güncel durum ve 2025 itibarıyla yol haritası

2025 başında Virtuals ekosistemi hâlihazırda faal; Base ve Solana’da çok sayıda AI ajanı devrede. Whitepaper’daki “Mevcut Durum” raporu, otonom medya ajansı (AMH) ve otonom hedge fonu (AHF) gibi çok-ajanslı kluster projelerinin ilk aşamalarını içeriyor. Bununla birlikte, kullanıcı tarafında bazı zorluklar yaşanıyor: Cointelegraph’a göre Virtuals’ın günlük gelirleri Ocak 2025’teki 1 milyon dolarlık zirveden yüzde 97’ye varan düşüş göstererek 35.000 dolara gerilemiştir. Yeni ajan üretimi de Şubat 2025’te günde 10’un altına düşmüştür. Bu durum, yapay zekâ token hype’ının yavaşladığına işaret ediyor. Öte yandan, projeye büyük kripto kuruluşları (Canonical, Coinbase Ventures vb.) destek veriyor ve PeckShield’ın 2024 raporları doğrultusunda akıllı kontratlar denetlenmiştir. Roadmap açısından, 2025’te Virtuals çok zincirli genişlemeye devam etmeyi, AMH/AHF prototiplerini ana ağa taşımayı ve topluluk yönetişimini aktif kullanmaya odaklanmaktadır. Kurucular, Solana’nın ardından başka ağlarda da varlık göstermeyi planladıklarını duyurmuştur. Özetle 2025 yol haritası, çok zincirli ekosistem inşası, ajan sayısını artırmak ve topluluk yönetimini derinleştirmeye yönelik projelerle doludur.

Avantajlar ve potansiyel riskler

Avantajlar: Virtuals Protocol, yapay zekâ ve DeFi’yi kesiştiren yenilikçi bir çözümdür. Ajanların gelir modeli, geleneksel token lansmanlarına kıyasla daha sürdürülebilir teşvikler sunar. Likidite havuzlarının 10 yıl kilitli olması, uzun vadeli istikrar sağlar. Tokenizasyon sayesinde projelere erken katılma ve co-ownership fırsatı doğmuştur. Ayrıca protokol, şeffaf ve topluluk odaklı bir yapıyla, katılımcıların ajanların kaderini birlikte şekillendirmesine imkân tanır. Çoklu zincir desteği ve açık standartlar, Virtuals tokenlarının diğer DeFi protokollerinde de kullanılabilmesine olanak verir. Güvenlik denetimleri (PeckShield 2024) bu avantajları destekleyen bir altyapı olduğunu gösterir.

Potansiyel riskler: Bu kadar yeni ve karmaşık bir modelin belirsizlikleri de vardır. Günlük gelirlerdeki büyük düşüş (Cointelegraph verisi) göstergesi, piyasa talebinin hızla azalabileceğini ortaya koymuştur. Yatırımcıların beklentilerinin çok yüksek olduğu “AI token mania” sönümlenebilir. Ek olarak, likidite havuzlarının uzun süre kilitli olması yatırımcı esnekliğini azaltır. Akıllı sözleşmelerdeki olası hata veya saldırılar her zaman bir risktir; projenin denetimleri olsa da sıfır hata garantisi yoktur. Ayrıca, AI ajanlarının fiilen kullanıcıya değer sağlaması teknolojik bir risk oluşturur; düzenleyici belirsizlik ve fikri mülkiyet çatışmaları (örneğin ünlü kişilik ajanları) da proje için sorun yaratabilir. Özetle, yüksek getiri beklentisiyle yola çıkan kullanıcılar, volatilite ve teknik riskleri göze almalıdır.

İçerik hazırlandığı esnada Virtual Protocol ($Virtual) ile ilgili ayrıntılı finansal bilgilere aşağıdaki görselden ulaşabilirsiniz.

 
Uyarı: Paylaşılan haberler, veri ve grafikler bilgi amaçlı olup yatırım tavsiyesi ya da danışmanlığı kapsamında değerlendirilemez. Bunun yanı sıra haber ve materyallerin al ya da sat yönünde bir telkinde bulunmak gibi bir işlevi ve misyonu da bulunmamaktadır. Kişilerin kişisel araştırma yapmaları kendi sorumlulukları olup, detaylı araştırmanın yatırım öncesi önemli bir şart olduğunu öneririz.

İçerik ve görseller YZ yardımıyla oluşturulmaktadır.

Ayrıca, kripto paraların doğası gereği yüksek risk barındırdığı göz önünde bulundurularak hareket edilmelidir. Risksiz kazanç hiçbir sektörde olmadığı gibi, kripto paralar özelinde de yoktur.