The Graph (GRT) Hakkında Kapsamlı Rehber

---

Web3 ve DeFi’nin gelişimiyle birlikte, blokzinciri üzerindeki verilere kolay ve hızlı erişim ihtiyacı kritik bir hal aldı. The Graph, bu ihtiyacı karşılamak için geliştirilmiş, blockchain verilerini indeksleyerek kullanıcıların ve geliştiricilerin ihtiyaç duyduğu bilgilere anında ulaşmasını sağlayan merkeziyetsiz bir protokoldür. Bu rehberde, The Graph’in nasıl çalıştığını, Subgraph mantığını, GRT token ekonomisini, kullanım alanlarını, teknik analizini ve hem yeni başlayanlar hem de ileri düzey kullanıcılar için örnek senaryolarla birlikte tüm yönleriyle inceleyeceğiz.

---

The Graph nedir ve neden önemlidir?

The Graph, blokzinciri verilerinin sorunsuz bir şekilde sorgulanmasını ve indekslenmesini sağlayan merkeziyetsiz bir protokoldür. Ethereum ve benzeri ağlardaki akıllı sözleşmelerden veri toplayarak, bunları geliştiricilere açık API’ler (Subgraph’lar) aracılığıyla sunar. Bu sayede DeFi/Web3 uygulamaları sunucu kurmaya gerek kalmadan ihtiyaç duydukları veriyi hızlıca alabilir. Geleneksel olarak, bir dapp’in istediği veriyi blokzincirinden çekmek saatler hatta günler sürebilir; çünkü tüm işlem geçmişinin işlenmesi ve olayların ayrıştırılması gereklidir. The Graph bu sorunu çözmek için blokzinciri verilerini önceden endeksleyerek hızlı ve ölçeklenebilir sorgulama imkanı sunar. Sonuç olarak, blockchain geliştiricilerinin merkezi sunuculara ihtiyaç duymadan uygulama geliştirmesini kolaylaştıran merkeziyetsiz bir “veri arama motoru” işlevi görür.

Blockchain’de indeksleme problemi ve The Graph’ın çözümü

Blokzincirlerinde doğrudan arama yapmak zordur: Örneğin Ethereum’daki bir NFT projesinde belirli bir adresin hangi token’lara sahip olduğunu öğrenmek isterseniz, sözleşmenin basit okuma fonksiyonları bu isteği karşılamaz. Bu durumda tüm “transfer” olayları tek tek işlenerek token ID’leri ve IPFS metadata’ları toplanmalı ve birleştirilmelidir. Bu tür bir işlem, tek bir dapp için saatler, hatta günler sürebilir. Alternatif olarak kendi sunucunuzu kurup verileri çekip dizine ekleyebilirsiniz ancak bu ağır bakım gerektiren, tek merkezli bir çözüm olur. The Graph bu “blokzinciri indeksleme” problemine, her bir Subgraph ile ilgilenerek, önemli sözleşme olaylarını ve verileri önceden otomatik toplama (endeksleme) yöntemiyle yanıt verir. Bu sayede geliştiriciler, tek bir GraphQL sorgusu ile ihtiyaç duydukları verilere doğrudan erişebilir. Özetle, The Graph blok verilerini düzenli bir veritabanına dönüştürür ve standart bir GraphQL API ile hızlı sorgulama imkanı sağlar.

Subgraph ve Graph Node nedir?

Subgraph, belirli bir akıllı sözleşme ve bu sözleşmeye ilişkin olayları kapsayan, blockchain verilerini API olarak sunan özelleştirilmiş bir tanımlamadır. Geliştiriciler bir Subgraph manifestosu yazarak hangi sözleşmenin hangi olaylarının dinleneceğini belirtir; Graph Node bu manifestoya göre blokzincirini tarar ve ilgili verileri işleyerek depolar. Her Subgraph, bir API gibidir ve GraphQL üzerinden sorgulanabilir hale gelir.

Şekil: The Graph Node veri akış diyagramı. Graph Node, The Graph ağına bağlı subgraph’ları blokzincirinden indeksleyen ana bileşendir. Graph Node, Ethereum gibi ağları sürekli tarayarak ilgili olayları algılar ve verilen mapping fonksiyonlarıyla bu olayları veri tabanına işler. Sonuçta bir DApp, Graph Node’un sağladığı GraphQL uç noktasına sorgu gönderir; Graph Node ise sorguyu kendi veritabanına çevrilerek hızlıca döndürür. Yani Graph Node, subgraph’lar tarafından tanımlanan verileri indeksler ve bunları GraphQL API’si aracılığıyla sunar.

GraphQL ile veri sorgulama

The Graph, sorguları işlemek için GraphQL API’sini kullanır. GraphQL, istemcilerin ihtiyaç duydukları veriyi tam olarak belirtebildiği bir sorgulama dilidir. The Graph’te altgraflar için oluşturulan GraphQL uç noktalarına yapılan sorgular, yalnızca gereken veri alanlarını içerir. Bir DApp, ihtiyacı olan verileri GraphQL sorgusunda belirtir ve Graph Node, bu sorguyu kendi indekslenmiş veri deposuna çevirerek sonucu döndürür. Bu yapı sayesinde gereksiz veri transferi azalır ve ilişkisel filtreleme, arama gibi karmaşık sorgular kolaylaşır. Özetle, geliştiriciler The Graph’in GraphQL uç noktalarına sorgular göndererek istedikleri blockchain verisini hızlı ve esnek biçimde çekebilir.

The Graph ağı nasıl çalışır? Katılımcılar

Endeksleyiciler (Indexers)

Endeksleyiciler, The Graph ağının belkemiğidir. Bir endeksleyici, Graph Node çalıştırır; ağdaki altgrafları indeksler ve gelen sorguları işleyerek veri sağlar. Endeksleyiciler ağda GRT token’i stake eder ve yaptıkları endeksleme/sorgu hizmetleri karşılığında sorgu ücretleri ve endeksleme ödülleri kazanır. Endeksleyiciler, hangi subgraph’ları indeksleyeceklerine kuratörlerin (Curator) sağladığı sinyallere ve katılımcı taleplerine göre karar verir. Doğru veri sağlayarak ağdaki güvenilirliklerini koruyan endeksleyiciler, stake ettikleri GRT’yi güvenlik için bloklar ve kötü davranırlarsa bunun bir kısmı yakılabilir (slashing mekanizması).

Küratörler (Curators)

Küratörler (Curators), The Graph ekosistemindeki subgraph’ların kalitesini belirleyen rolüdür. Küratörler, web3 uygulamaları ve topluluğa hakim deneyimleriyle hangi subgraph’ların değerli olacağını değerlendirir. Bu amaçla Graph Explorer üzerinde gördükleri veriye göre subgraph’lara GRT ile sinyal verirler (stake yaparlar). Ağ, kaliteli ve çok kullanılan subgraph’lara sinyal veren küratörleri, bu subgraph’lar üzerinden elde edilen sorgu ücretlerinin bir kısmını vererek ödüllendirir. Böylece endeksleyiciler, en çok sinyal toplayan (güvenilen) subgraph’ları öncelikli olarak indeksler ve ağın verimliliği artar. Küratörler kötü niyetli davranamaz (slashing yoktur), ancak hatalı sinyallere karşı küçük bir curation vergisi uygulanarak kötü seçim caydırılır.

Delegatörler (Delegators)

Delegatörler, kendi node’unu çalıştırmadan ağa katkıda bulunmak isteyen GRT sahipleridir. Sahip oldukları GRT’yi bir veya daha fazla endeksleyiciye devredebilir (delegate edebilir). Böylece endeksleyicilerin toplam stake’ini büyüterek ağın güvenliğini artırırlar. Karşılığında, destek verdikleri endeksleyicinin kazandığı sorgu ücretleri ve endeksleme ödüllerinden pay alırlar. Her endeksleyicinin delegasyon için belirlediği komisyon oranı vardır (genellikle yıllık %9–12 arası). Delegatörler kötü niyetli davranırsalar slashing uygulanmaz; ancak delegasyon yaparken ödedikleri küçük bir yüzde (%0.5) ağdan yakılır. Bu mekanizma, delegatörlerin endeksleyici seçerken dikkatli olmasını sağlar.

Tüketiciler (Consumers)

Tüketiciler, The Graph ağına sorgu gönderip veri alan tarafıdır. Genellikle DApp’ler veya kullanıcı arayüzü bunlar olur. Tüketiciler, kullanacakları subgraph’lar için sorgu ücreti öderler ve bu ücretler direkt olarak endeksleyiciler ve delegatörler arasında dağıtılır. Örneğin bir web sitesi veya akıllı sözleşme, ihtiyaç duyduğu veriyi GraphQL sorgusu ile Graph Node’a iletir; Graph Node sorguyu cevaplayınca sonuç tüketiciye iletilir. Kısacası tüketiciler The Graph altyapısını kullanan uygulama geliştiricileri ve kullanıcılarıdır ve sorgu başına GRT ödeyerek ağın ekonomik modeline katkıda bulunurlar.

GRT Token nedir? Kullanım alanları, ekonomisi, staking yapısı

GRT, The Graph ağının yerel (utility) token’ıdır. Ağdaki tüm ekosistem katılımcılarına (endeksleyici, küratör, delegatör) hak ve ödüllendirme mekanizması olarak hizmet eder. Endeksleyiciler sorgu işleyip veri sağladıklarında GRT kazanır; delegatörler tokenlerini devrettiği endeksleyiciler üzerinden pasif gelir elde eder. Küratörler ise faydalı subgraph’lara GRT sinyali vererek, bu sinyali kazanan sorgu ücretlerinden pay alır. Bu sayede GRT, blokzinciri verilerini düzenleme ve sunma iş birliği için ekonomik teşvik mekanizmasıdır.

Token ekonomisi açısından GRT’nin başlangıçta 10 milyar adet sabit arz olarak yaratıldığı, protokolün her yıl yaklaşık %3 enflasyonla yeni token basarak endeksleyicileri ödüllendirdiği belirtilmiştir. Buna karşılık ağda çeşitli yakma (burn) mekanizmaları da vardır: Örneğin bir delegatör token tahsis ettiğinde %0.5’i, bir küratör subgraph’a sinyal verdiğinde %1’i ve sorgu ücretlerinin %1’i sistem tarafından yakılır. Böylece yıllık ortalama ~%1 seviyesinde token yakımı gerçekleşir. Mevcut dolaşımdaki arz yaklaşık 9,5 milyar GRT civarındadır. Katılımcılar, cüzdanlarında GRT staker ettikten sonra Graph Agent veya çeşitli arayüzler üzerinden delegasyon işlemi yapabilirler; stake edilen GRT, ödüller tamamlandıktan sonra belirli süreyle (thawing) kilitli kalabilir. Sonuç olarak GRT, ağ içinde stake/ödül/delege/kürasyon mekanizmalarıyla çalışan kapsamlı bir token ekonomisine sahiptir.

Teknik analiz: Güncel fiyat verileri, destek/direnç seviyeleri, GRT’nin piyasa konumu

Güncel verilere göre GRT fiyatı yaklaşık $0.1095 seviyesindedir. Son 24 saatte en düşük yaklaşık $0.1062, en yüksek $0.1143 görülmüştür. Bu fiyat ve dolaşımdaki ~9,548 milyar GRT ile piyasa değeri yaklaşık $1.045 milyar seviyesindedir. Son 24 saat işlem hacmi ise yaklaşık $62.45 milyon olarak kaydedilmiştir. The Graph, kripto piyasalarında 90’lı sıralarda (yaklaşık #96) işlem hacmiyle orta büyüklükte bir projedir.

Teknik göstergelere göre GRT için önemli pivot seviyeleri aşağıdaki gibidir. Özellikle 1. destek $0.1096, 1. direnç $0.1114 civarı hareket etmektedir.

Seviye	Fiyat ($)
3. Destek	0.1078
2. Destek	0.1090
1. Destek	0.1096
Pivot Noktası	0.1108
1. Direnç	0.1114
2. Direnç	0.1126
3. Direnç	0.1132

Tablo: Klasik pivot analizine göre destek ve direnç seviyeleri.

Güncel fiyat hareketleri incelendiğinde, GRT’nin $0.109 seviyesinde alıcı bulduğu gözlemleniyor. Direnç noktası ise $0.111–0.113 bandında yoğunlaşmış durumda. Teknik göstergeler genellikle “nötr” seviyelerde seyretse de, GRT fiyatının global kripto piyasasıyla paralel şekilde hareket ettiği görülüyor. Örneğin son 7 günlük performansında GRT, genel kripto piyasasından hafifçe daha kötü performans göstermiştir.

Kullanım örnekleri: Ethereum, Polygon, Arbitrum, vb.

The Graph, başta Ethereum olmak üzere birçok ağda aktif olarak kullanılıyor. Ethereum üzerinde Uniswap, Balancer, Curve, Aave, Compound gibi önde gelen DeFi protokollerinin verileri The Graph ile sağlanır. CoinGecko, Uniswap Info, Decentraland, Synthetix, Aragon gibi popüler uygulamalar da The Graph API’sini kullanmaktadır. Diğer blokzincirlerinde de The Graph’den yararlanılır: Protokol, Binance Smart Chain, Bitcoin, Cosmos, Avalanche, Flow, Polygon POS, Arbitrum, Celo gibi çeşitli ağları destekler. Örneğin Polygon üzerindeki QuickSwap gibi DApp’ler için oluşturulan altgraflar, The Graph aracılığıyla sorgulanabilir. Arbitrum ve diğer Layer-2 çözümlerinde çalışan projeler de The Graph’ın sunduğu veriden faydalanır. Bu şekilde The Graph, çoklu blockchain üzerinde çalışan binlerce dapp için ortak bir sorgu altyapısı görevi görür.

Gelecek planları, roadmap ve topluluk

The Graph ekibi, protokolü sürekli geliştirmek için açık bir Ar-Ge yol haritası izlemektedir. Bu kapsamda Firehose adlı yeni bir indeksleme teknolojisiyle performans iyileştirmeleri ve akış mimarisi, SNARK destekli güvenli sorgulamalar, ek katman-2 ağ desteği ve altgraf araçlarında geliştirmeler üzerinde çalışılmaktadır. Geliştirici deneyimini artırmak adına beş ayrı çalışma grubu oluşturulmuştur: “Veri & API’ler”, “SNARK Kuvveti”, “Protokol Ekonomisi”, “Ağ İşlemleri” ve “Dizin Oluşturucu Deneyimi”. Bu gruplar sayesinde farklı ekipler protokolün odak alanlarında paralel ve koordineli şekilde katkı sunar. Çalışmalar GitHub’da tamamen açık kaynaklı yürütülür; katkıcılar kod ve GIP’ler (Graph Improvement Proposal) aracılığıyla projeye dahil olur. The Graph çekirdek ekipleri her ay düzenlenen Ar-Ge toplantılarında (Core R&D calls) bir araya gelir, topluluğu bilgilendirir ve geri bildirim toplar.

Yönetişim açısında, The Graph topluluğu şeffaf mekanizmalarla organize olmuştur. The Graph Council, projenin teknik yükseltmelerini ve topluluk hazinesini yöneten çoklu imzalı bir organdır. Beş farklı paydaş grubunu (endeksleyiciler, token sahipleri, geliştiriciler, kullanıcılar, uzmanlar) temsil eden 6/10 çoklu imza ile karar alır. Bu konseyi destekleyen The Graph Foundation ise ekosistemin büyümesini koordine eden bir vakıftır; ekosistemin uzun vadeli sürdürülebilirliğinden sorumludur. Gelecekte, yönetişim daha da merkeziyetsiz hale getirmek üzere çoklu imzaların veya DAO benzeri yapılarla genişletileceği planlanmaktadır. Türkiye de dahil olmak üzere global ölçekte aktif bir topluluk mevcuttur: The Graph Forum, Discord kanalları, Mirror/Medium blogları ve hackathon etkinlikleri aracılığıyla bilgi paylaşımı yapılmaktadır. Örneğin The Graph Türkiye topluluğu, düzenli sohbet buluşmaları ve eğitim içerikleriyle (Mirror.xyz blog vs.) katkı sağlamaktadır.

The Graph’ün merkeziyetsizlik stratejisi

The Graph, baştan sona merkeziyetsiz bir veri pazarı olarak tasarlanmıştır. Altyapısında merkezi sunucular yerine dağıtık katılımcılar (endeksleyiciler, küratörler, delegatörler, subgraph geliştiricileri) yer alır. Protokolün geliştirilmesi de tümüyle açık kaynaklı gerçekleşir: kodlar GitHub’da herkesin erişimine açıktır ve geliştirmeler toplulukla birlikte yapılır. Yönetişim mekanizmaları ise nispeten hızlı evrilmektedir. The Graph Konseyi, çoklu imza yapısıyla karar alır ve topluluk hazinesini yönetir. Kuruluşundan bu yana (2020) hedef, bu süreci daha da dağıtmak; yakın gelecekte çoklu imza sahiplerinin veya oylama süreçlerinin yerini DAO’lara bırakılması planlanmaktadır. The Graph Vakfı ise protokolün sürekliliğini sağlamak için bağımsız bir yapı olarak çalışır. Özetle, The Graph’ün merkezsizleşme stratejisi, hem altyapıyı hem de yönetimi açık, dağıtık katılımlı modellerle organize etmek üzerine kuruludur. Bu sayede The Graph, Web3’ün “herkes için açık ve erişilebilir veri” vizyonunu destekleyen, güçlü ve dayanıklı bir topluluk tabanlı ağ olarak gelişimini sürdürmektedir.

İçerik hazırlandığı esnada, The Graph ($GRT) ile ilgili finansal bilgilere aşağıdaki görselden ulaşabilirsiniz.

 
Uyarı: Paylaşılan haberler, veri ve grafikler bilgi amaçlı olup yatırım tavsiyesi ya da danışmanlığı kapsamında değerlendirilemez. Bunun yanı sıra haber ve materyallerin al ya da sat yönünde bir telkinde bulunmak gibi bir işlevi ve misyonu da bulunmamaktadır. Kişilerin kişisel araştırma yapmaları kendi sorumlulukları olup, detaylı araştırmanın yatırım öncesi önemli bir şart olduğunu öneririz.

İçerik ve görseller YZ yardımıyla oluşturulmaktadır.

Ayrıca, kripto paraların doğası gereği yüksek risk barındırdığı göz önünde bulundurularak hareket edilmelidir. Risksiz kazanç hiçbir sektörde olmadığı gibi, kripto paralar özelinde de yoktur.