zkEVM Nedir ve Nasıl Çalışır?

Bir zkEVM‘nin ne olduğunu veya ne işe yaradığını gerçek anlamda anlayabilmek için, geliştiricilerin bir zkEVM oluşturma noktasına nasıl geldiklerini anlamak önemlidir.

zkEVM geliştirme süreci

Süreç, kripto para protokollerinin ölçeklendirilmesi ihtiyacıyla başladı. Bu uzun yıllardır sektör için çok büyük bir sorun olageldi. Ayrıca blok zincirlerini daha merkezi hale getirmeden ölçeklendirmenin zor olmasından dolayı sürecin daha da karmaşık ve zor olmasına neden oldu:

Ethereum üzerine katman 2 (L2) ağları inşa etmek, bunu çözmenin ana odak noktalarından biri oldu. Temel fikir, işlemlerin ikincil bir ağda işlenip toplandığı ve ardından bu işlemlerin sonuçlarının Ethereum blok zincirine bir seferde işlenebilmesidir. Bu, genel olarak daha düşük işlem ücretleri ve Ethereum blok zincirine daha az şişme avantajı sağlar.

Ancak, ağın bu işlemlerin gerçek olduğunu nasıl bildiği ya da bilebileceği en büyük risk olarak ortaya çıktı. İşte, işlemlerin matematiksel olarak tümünün geçerli olduğunu doğrulayan bir kriptografik kanıt oluşturmanın önemli bir yöntemi var. Bu, zk-kanıtları olarak bilinen sıfır bilgi kanıt teknolojisi kullanılması yöntemiyle mümkün oldu.

Tam da bu aşamada, zk-kanıtları ile yani sıfır bilgi teknolojisini kullanarak işlemleri ana Ethereum ağına gönderebilecek katman 2 (L2) çözümleri sunan blok zincirleri geliştirildi. Fakat, bu tarz projeleri geliştiren ekipler sektördeki yüksek ihtiyaç nedeniyle çok daha iddialı hale geldiler.

EVM: Ethereum sanal makinesi

Ethereum’un ana unsurlarından biri, ağının merkezinde yer alan Ethereum Sanal Makinesi olarak bilinen bilgisayardır. Bu, akıllı sözleşmeleri ve çeşitli karmaşık merkezi olmayan uygulamaları destekleyen teknolojidir. Bir katman 2 ağının başarılı olması için gerçekten EVM uyumlu olması ve bu tür uygulamaları desteklemesi gerekmektedir.

Bu nedenle, zk-kanıtları kullanan katman 2 ağları için bir sonraki adım, onları EVM uyumlu hale getirmek oldu. Bu, sadece işlemleri ve merkezi olmayan uygulamaları desteklemek demek değil, bunun ötesinde tüm etkileşimlerin ve matematiksel verilerin güvenli olarak gerçekleşebilmesini sağlar. Ayrıca, uyumluluk seviyesine bağlı olarak, geliştiricilerin uygulamaları Ethereum‘dan doğrudan ağa taşımaları çok kolay hale gelebilir. Bu şu anlama geliyor: Ethereum ana ağı için herhangi bir uygulamayı geliştiren bir yazılımcı, yüksek komisyon ödememek adına aynı uygulamayı çeşitli l2’ler üzerinde kurabilir ve test edebilir. Aynı şekilde uygulamayı ana ağa da dilediği zaman yükleyebilir.

Bu, zk-kanıtları kullanan EVM uyumlu katman 2 (L2) ağlarına zkEVM’ler diyoruz.

Popüler zkEVM projelerinden bazıları

Geçtiğimiz yıl Polygon, zkSync ve Scroll gibi birkaç blok zinciri projesi, doğal olarak Ethereum uygulamalarını destekleyebilen işlevsel bir ZK tabanlı katman 2 çözümü geliştirmek için yarıştı.

İşte zkEVM’ler üzerinde çalışan bazı ana projeler hakkında kısa bir giriş:

1. ZkSync: zkSync, Ethereum için katman 2 ölçekleme çözümü olarak ortaya çıkarken hızlı ve düşük maliyetli işlemleri mümkün kılmak için zk-kanıtlarını kullanarak yüksek güvenlik ve gizliliği korumayı amaçlamakta. Kullanıcılar Ethereum blok zincirinin güvenliğinden yararlanırken zincir dışı işlemler yapmasına olanak tanır. zkSync, token transferleri, merkezi olmayan borsalar ve diğer akıllı sözleşme etkileşimlerini destekler.
   
   
2. Scroll: Scroll, Ethereum‘un performansını ve ölçeklenebilirliğini artırmayı amaçlayan 2021’de kurulan bir Ethereum ölçekleme projesidir. Scroll’ün teknolojisi, mevcut Ethereum uygulamaları ile uyumluluğun korunmasına odaklanmıştır; bu sayede bu uygulamaların Scroll platformuna herhangi bir değişiklik yapmadan taşınabilmesini sağlar. Bu geçiş, Ethereum ile bytecode seviyesinde uyumluluğun korunmasıyla mümkün olur, bu da geliştiricilerin mevcut akıllı sözleşmelerini yeniden yazmadan veya önemli ölçüde değiştirmeden uygulamalarını kolayca ölçeklendirebilmelerini sağlar.
   
   
3. Polygon zkEVM: Polygon zkEVM, Ethereum ölçeklendirme ve altyapı geliştirme konusunda bilinen bir platform olan Polygon tarafından geliştirilen gelişmiş bir ölçeklendirme çözümüdür. zkEVM, Ethereum’un ölçeklenebilirliğini ve verimliliğini artırmak için zk-kanıt teknolojisinden faydalanacak şekilde tasarlanmıştır, bu da güvenlik veya merkezi olmayanlık gibi kritik unsurları tehlikeye atmaz.
   
   
4. Taiko: Taiko, yakın zamanda ana ağda başlatmayı amaçladığı bir zkEVM üzerinde çalışıyor. Amacı, Ethereum ile çok yüksek bir uyumluluk seviyesine ulaşmaktır.
   
   
5. Loopring: Loopring, Ethereum üzerine inşa edilmiş bir DEX protokolüdür ve işlem hızını önemli ölçüde artırmak ve gaz ücretlerini azaltmak için zkRollups adı verilen bir tür zk-kanıt teknolojisini kullanır. Loopring ayrıca bir zkEVM uygulaması üzerinde de çalışıyor.